The Wayback Machine - https://web.archive.org/web/20091007144251/http://webarsiv.hurriyet.com.tr:80/2005/05/08/639714.asp
��08/05/2005 anasayfa>>> <<<�nceki g�n � bug�n � sonraki g�n>>>
English
yenibir.com
Gen� H�rriyetim
Agora
G�ndem
Avrupa Birli�i
D�nya
Ekonomi
Spor
Ya�am
Teknonet
T�m Haberler
Yazarlar
K�lt�r Sanat
Magazin
�zel Dosyalar
Hava Durumu
Astronet
Televizyon
H�RR�YET EKLER
Bilim
e.ya�am
Otoya�am
Seyahat
Pazar
Cumartesi
Cuma
Kelebek
Pazar
08.05.2005
AB �lkeleriyle ortak bir noktam�z daha ��NGENELER
�

Ayten SER�N

�ingeneler Avrupa�da 15 milyon olarak tahmin edilen n�fuslar�yla en b�y�k az�nl�k grubu. K�kleri Hindistan�a dayanan �ingeneler g�� ettikleri Avrupa�da hep d��lanmalar�na ra�men ayakta kalmay� ba�ard�lar. Ama �u anda Avrupa�da en d���k e�itim, en y�ksek i�sizlik seviyesine sahip, en fakir ve en marjinal az�nl��� olu�turuyorlar.

T�rkiye de bu konuda iyi durumda de�il. AB�nin bir organ� olan ECRI (Irk��l�k ve Ho�g�r���zl�k Kar��t� Avrupa Komisyonu) Mart ay�nda T�rkiye ile ilgili yay�nlad��� ���nc� raporunda di�er az�nl�klarla birlikte onlardan da bahsetti. Avrupa Parlamentosu da ge�en hafta, AB�ne aday ve �ye �lkelere �a�r�da bulunarak �ingenelerin durumunun iyile�tirilmesi ve az�nl�k haklar�ndan faydaland�r�lmalar�n� istedi. T�rkiye de bu �a�r�dan pay�n� ald�.

T�rkiye�deki �ingene n�fusu tam bilinmiyor. 2, hatta 5 milyon gibi rakamlar dola��yor �ingenelerin aras�nda. B�y�k �ehirlerdeki yerle�imleri bir yana, neredeyse her il�enin bir �ingene mahallesi oldu�u d���n�ld���nde

rakam� tahmin etmek g��le�iyor. Fakirlikle su�un yolu s�k s�k kesi�iyor; onlar�n da baz�lar� su�a bula�m�� durumda. Di�erleri de etiketleniyor, i�e al�nm�yor, kimliklerini gizliyor. Ancak �ingene ara�t�rmalar� uzman� Adrian Marsh, �T�rkiye�de toplumsal �iddete d�n��en b�y�k bir nefret yok� diyor. H�k�met ve yerel y�netimler de �ingenelerle fazla ilgilenmiyor. �n ara�t�rmas� hen�z bitmemi� olan �stanbul B�y�k�ehir Belediyesi�nin Hac�h�srev Mahallesi Projesi, az say�da projeden biri.Bug�ne kadar �ingeneler hep g�n� kurtarmak i�in ya�ad�lar, kimlik meselesiyle pek ilgilenmediler. Ama art�k yeni yeni k�m�ldanmalar ba�lad� i�lerinde. Samsun�da ve Edirne�de birer �ingene derne�i kuruldu, ba�ka illerde de giri�imler var. Yine de esas dertleri az�nl�k haklar� de�il, daha iyi ya�amak. Merkezi �stanbul�da bulunan Ula��labilir Ya�am Derne�i ile Edirne �ingene K�lt�r� Ara�t�rma Geli�tirme Yard�mla�ma ve Dayan��ma Derne�i bu haftasonu Edirne�de ilk uluslararas� Roman sempozyumunu d�zenliyor. Tam da H�d�rellez g�nlerinde yap�lan Kakava �enliklerinin ard�ndan....

TARTI�MA: ��NGENE M� DEMEL� ROMAN MI?

T�rkiye�deki �ingenelere �u adlar tak�l�yor: �ingene, K�pti, Po�a (veya Bo�a), M�rtip (veya Murtip), Ko�er, Arabac� (at arabas�, fayton kullananlar), Sepet�i, esmer vatanda�.

Eskiden mum yapan H�ristiyan Rum �ingenelerine �Yunan �ingeneleri� denilirmi� ama bug�n �o�u T�rkiye�de ya�am�yor. Tan�mlar�n �o�u bug�n art�k s�rd�r�lmeyen mesleklerden geliyor, mumcular ya da kalayc�lar gibi. Ancak g�n�m�zde hala �stanbul Gaziosmanpa�a�da Sepet�iler, B�y�kada�da Arabac�lar (Faytoncular), Ku�tepe�de �i�ek�iler mesleklerini s�rd�r�rek ya��yor.

Avrupa �ingeneleri 1971�de Londra�daki I. Uluslararas� �ingene Kongresi�nde kendileri i�in �Rom� kelimesini benimsediler, T�rkiye�de de �Roman� terimi ortaya at�ld�. Ancak bu toplumun en �nemli seslerinden biri olan Mustafa Aksu �Ben �ingeneyim� demekte �srar ediyor. Edirne�deki dernek de ad�nda ��ingene� laf�n� ge�iriyor. Ama Ku�tepeli �i�ek�iler, m�zisyenler ve Samsun�daki dernek �Roman�� tercih ediyor. ��nk� ��ingene� teriminin a�a��lay�c� anlamlar�ndan kurtulmak istiyorlar.

AB SOKAK D���NLER�N� YASAKLIYOR DED�KODUSU D���NLER� �NE �EKT�

Ku�tepe�de, �AB normlar� gere�i sokak d���nleri haziranda yasaklanacak� s�ylentisi y�z�nden hepsi d���nlerini bu ay tamamlama tela��na girmi�. Alev Sokak a��k hava d���nlerinin adresi. Ge�en haftasonu Cengiz ile Gonca�n�n d���n� yap�ld�. D���nleri 11 ki�iden olu�an Meydanc�lar organize ediyor. �i�ek�iler Derne�i Ba�kan� Metin �ent�rk burada da g�revde. Oturma d�zeninden meydana ��k�p oynama s�ras�na kadar her �ey onlardan soruluyor. Bu sayede d���n�n kavgas�z g�r�lt�s�z ge�mesini sa�l�yorlar.

Mustafa Aksu m�fetti�lik bile yapt� ama 65 ya��na kadar �ingene oldu�unu saklayarak

Emekli memur Mustafa Aksu (74) �T�rkiye�de �ingene Olmak� kitab�n�n yazar�. Bu, T�rkiye�de �ingenelerin i�inden ��kan birinin yazd��� ve onlar� anlatan ilk kitapt�. Mustafa Aksu�nun �ingeneler konusundaki �al��malar�, ki�isel deneyimlerine, ya�am� boyunca s�k�nt�s�n� duydu�u ayr�mc�l��a, i�inde bulundu�u pek �ok ortamda kimli�ini gizlemek zorunda kalmas�na dayan�yor.

1931�de D�zce�de do�an Aksu, ortaokuldan itibaren kimli�ini gizledi: �Ortaokul ve lisede �ingene oldu�umu beni yak�ndan tan�yan arkada�lar�m, bilmeyenlere gizlice s�yledi. Ba�ar�l� bir ��renciydim, o y�zden tam olarak d��lanmad�m ama k�skan�l�ktan olsa gerek, kulaktan kula�a yay�l�yordu. ��rendikten sonra bana davran���n� de�i�tiren ��retmenlerim de oldu.�

KIRAVATLI K���Y� ��NGENE SAYMIYORLAR

Ankara �ktisadi ve Ticari �limler Akademisi�ni bitirdikten sonra Devlet Demiryollar��yla ba�layan memurluk ya�am�, ��retmenlik, m�d�rl�k ve m�fetti�lik gibi g�revlerle ge�ti. Evlenip iki �ocuk sahibi oldu: �E�imin �ingene oldu�umdan ni�anlan�ncaya kadar haberi olmad�, iki ay sonra ��rendi�inde hi�bir �nemi yok, dedi. Ama biz yine gizlemeye karar verdik. Bu gizlilik 65 ya��mda emekli oluncaya kadar s�rd�. Son dokuz y�ld�r bu sorunun ��z�m� i�in u�ra��yorum.�

Aksu, 1982�de emekli oldu�unda kimli�ini �evresine deklare etti: �Bir g�n tan�d�klar�mla parkta oturuyorduk, onlara �ingene oldu�umu s�yledim. �Dalga ge�iyorsunuz, �ingene olamazs�n�z, k�l�k k�yafetiniz, s�zleriniz, memuriyet kademesindeki yerlerinizi d���n�nce m�mk�n de�il� dediler. D���n�n k�ravatl� ki�iyi �ingene sayam�yorlar. Israr edince bu kez �Yok can�m Mustafa Bey �yle de�ildir� diye aralar�nda tart��maya ba�lad�lar: �Ger�ekten �yleyse annesi onu �ingene olmayan bir aileden �alm��t�r!� Bu durumda annem h�rs�z olmal�yd�... Arkas�ndan �Mustafa Bey�in annesi (hi� de�ilse bey diyorlar) evlili�i s�ras�nda �ingene olmayan bir adamla ili�kide bulunmu� olabilir� diye ba�ka bir teori ortaya at�ld�. Biri anneme h�rs�z diyor di�eri o... ��te T�rkiye�nin durumu.�

Mustafa Aksu, �nyarg�lar�n diplomayla alakas� olmad���n� s�yl�yor: �Emekli bir hakim albay bana, �ingenelerin n�fus ka��d� yoktur, askere al�nmazlar, zararl�d�rlar demi�ti. D���n�n beni tan�yor ve bunu bana s�yl�yor. �

Kendini bir dava adam� olarak g�r�yor Mustafa Aksu. Hedefi �ingene Dernekleri Federasyonu�nu kurmak ama bunun i�in dernek say�s�n�n artmas� gerekiyor.

K�lt�r Bakanl����n�n kitaplar�nda bile h�l� onlarla ilgili a�a��lay�c� ifadeler var a��lan davalar A�HM�de

Mustafa Aksu, s�zl�klerde, yasalarda �ingeneleri a�a��layan, �rk��l�k i�eren ifadeleri de�i�tirtmek i�in sava� veriyor. ��te onun da �abas�yla yap�lan baz� de�i�iklikler:

Diyanet ��leri hurafelere dayal� olarak �ingenelere yap�lan su�lamalar�n do�ru olmad��� konusunda 2000�de fetva yay�nland�.

Milli E�itim Bakanl����n�n �rnekleriyle T�rk�e s�zl���nde iki sene �ncesine kadar �ingeneler hakk�nda yeralan �cimri, eli s�k�, hasis, y�zs�z, ars�z, ����rtkan� gibi s�zc�kler kald�r�ld�.

Milli E�itim Bakanl����n�n �slam Ansiklopedisi ve T�rk Ansiklopedisi�nde �Hayvan ve �ocuk �al�p �alarlar satarlar, g��ebe olarak ya�arlar, h�rs�zl�k yaparlar, inan�s�zd�rlar, nikaha ve s�nnete itibar etmezler, bu�uk millet olarak bilinirler� ifadeleri kald�r�ld�.

T�rk Dil Kurumu�nun s�zl���, 2003�te �ingenelerle ilgili k�t� ifadelerini de�i�tirdi.

K�lt�r Bakanl����n�n katk�s�yla ��kar�lan Do�. Dr. Ali Rafet �zkan��n �T�rkiye �ingeneleri� isimli kitab�nda �derme �atma evlerde ve �ad�rlarda ya�arlar, �oke�li, �ok �ocuklu olurlar, kavgac�d�rlar, dilencilik, vurgunculuk, gasp��l�k, fuhu� yaparlar, kar�lar� da kocalar�n� aldat�r� ifadelerinin de�i�tirilmesi i�in Mustafa Aksu �Toplumsal bar��� bozar, AB s�recine, hukuka ve haklar�na ayk�r�� gerek�eleriyle mahkemeye ba�vurdu. �Bu yaz�lar�n hakaret ve benzeri unsurlar ta��mad��� gerek�esiyle� davay� kaybetti. Ancak bu kez 2004�te A�HM�ye ba�vurdu, dava hen�z sonu�lanmad�.

Dil Derne�i�nin s�zl���n� ayn� nedenle dava etti. Bu kez �s�zl�kteki tan�t�mlar�n bir kavmi ya da ki�iyi hedef almad��� gerek�esiyle� talebi reddedildi ve yine 2004�te A�HM�ye ba�vurdu, dava s�r�yor.

1934 tarihli 2510 Say�l� �skan Yasas��n�n 4. maddesindeki �Anar�istler, casuslar, memleketten kovulanlar ve g��ebe �ingeneler T�rkiye�ye al�nmazlar� ifadesi yeni kanun tasla��nda de�i�tirildi.

ERD�N� �EK�� (Edirne �ingene K�lt�r� Ara�t�rma Geli�tirme Derne�i Ba�kan�)

Neden �ingene oldu�unu gizlemeyen doktorlar, avukatlar, hakimler olmas�n

Erdin� �eki� (35) sar���n bir �ingene, akrabalar�n�n �o�u Almanya�da. Anne taraf� m�badeleden �nce Yunanistan�dan Edirne�ye g�� etmi�, baba taraf� ise Edirne�nin k�ylerinden. So�uk demircilik yapan babas� Edirne�ye g�re �nemli bir giri�im olan 370 d�kkanl� sanayi sitesinin kurucusu, Adalet Partisi Edirne il te�kilat�nda y�neticilik yapm��, 1969�da belediye ba�kan aday aday� olmu�.

�eki� �Babannemin gen�li�inde silecek pencereleri olmad�, ��nk� �ad�rda ya��yordu. 1920�lerden bahsediyorum. Bu kad�n ancak torunlar� do�duktan sonra bir evde ya�ayabildi� diyor. Kendisi ise daha �ansl�yd�, iki katl� bir evde b�y�d�. B�y�k ailede demircilik yapmayan tek ki�i o oldu, ortaokulu d��ar�dan bitirdi, i�letmecilik, ticaretle u�ra�t�. Maddi a��dan �ansl� say�labilecek bir gruptayd� ama daha a�a��dakileri de unutmad�, �ingene meselesini sahiplendi:

Edirne �ingene K�lt�r� Ara�t�rma Geli�tirme Ya�atma Yard�mla�ma ve Dayan��ma Derne�i (ED��NKAY) Mart 2004�te kuruldu.

ESK�DEN BARDAKLAR B�LE AYRILIRDI

Derne�in 80 �yesi aras�nda ba�ka ilkleri ba�aranlar da yer al�yor. Erg�der G���mg�ler (60) T�rkiye�de Roman oldu�unu a��klayan ilk Roman milletvekili aday�yd�. 1990�da ANAP - BBP ortak listesinden aday oldu ama se�ilemedi. O�lu Erdem G���mg�ler derne�in kurucu �yelerinden.

�eki�, Edirne�de �ingenelerin durumunu ��yle anlat�yor: �Edirne�de �ingeneler 7-8 semtte ya��yor, buralar gettola�m�� izole yerler de�il. �ehir merkezinde ya�ayanlar da var. Tamamen Romanlar�n ya�ad��� en �nemli yer Menzila��r�daki Kemik�iler semti. Burada ya�ayanlar�n �o�u at�k toplay�c�l��� yap�yor. Edirneli �ingeneler aras�nda sepet�iler, m�zisyenler, demirciler (lorra), kalayc�lar, yerli denilen gruplar var. Genellikle seyyar sat�c�, esnaf veya vas�fs�z i��iler. Belediyede ya da resmi dairelerde g�rev alsalar bile hep alt d�zeydeler. Memur olanlar bir elin parmaklar�n� ge�meyecek kadar az. �

Edirne�de son y�llarda �nemli de�i�iklikler oldu�unu �eki� ��yle anlat�yor: �60-70 y�l �nce kahvelerde �ingenelerin �ay bardaklar� ayr�l�yordu. Bug�n kesinlikle �yle bir ayr�m yok. �ingenelerin durumunu anlat�rken ne s�sl�yorum, ne de arabeskle�tiriyorum. �ingene dili 1000 y�ld�r varl���n� koruyor, elbetteki tarih ara�t�rmalar� yap�ls�n, ama bizim birincil amac�m�z �ingenelerin i�inden mimar, avukat, doktor �ocuklar yeti�tirmek, yoksa zaten bize kar�� olu�an �nyarg�lar silinmeyecek. �ingene �ocuklar�na burs verilmesini istiyorum. �ingene toplumu, �rnek alaca�� isimler ��karmal�.� �ingenelere kar�� ayr�mc�l���n resmi bir politika olmad���n� ekliyor: �Bu bir devlet politikas� de�il, toplumsal bak�� a��s�.�

�ngiliz ve �sve�li �ingene �ift T�rk �ingenelerini ara�t�r�yor

Bilgi �niversitesi ��retim �yesi, Sosyoloji ve Roman Ara�t�rmalar� Uzman� Adrian Marsh ve meslekta�� olan e�i Elin Strand Marsh son 8 ayd�r �ingenelerle ilgili ara�t�rma yapmak i�in �stanbul�da ya��yor. Adrian Marsh bir �ngiliz, e�i Elin, �sve� �ingenesi. Uluslararas� �ingene Ara�t�rmalar� A���na ba�l� y�r�tt�kleri �Romanlar�a Ula�mak� isimli ara�t�rma i�in yapt�klar� fizibilite �al��mas� bitmek �zere. British Council ve A��k Toplum Enstit�s��n�n finanse etti�i ara�t�rmay� �sve� Ara�t�rma Enstit�s� ve Bilgi �niversitesi de destekliyor. �imdiye kadar �stanbul�da Tophane, Ku�tepe, Dolapdere, B�lb�l, Gaziosmanpa�a ve G�lhane�de 44 g�r��me yapt�lar. Sulukule�de ise sadece bir ki�iyle g�r��ebildiler. ��nk� d�nyan�n en eski Roman yerle�imi diye bilinen Sulukule�ye girmek de, orada birileriyle g�r��mek de bir yabanc� i�in �ok zordu. Fizibilite sonu�lar�na dayanarak yap�lacak as�l ara�t�rma bir y�l s�recek ve T�rkiye�nin 22 ilini kapsayacak. ��te �u ana kadar yapt�klar� tespitler:

T�RK�YE�DE KA� ��NGENE YA�IYOR

Adrian Marsh, T�rkiye�de �ingenelerin n�fusunu Osmanl��n�n son d�nemleri ve Cumhuriyet�in erken d�nemlerinde yap�lan say�mlara dayanarak tahmin etmeye �al���yor: �1831- 1935 d�nemleri aras�ndaki say�mlar n�fusun y�zde 1�inin �ingene oldu�unu g�steriyordu. Bunu ana dil sorusundan anl�yoruz. Bug�n h�l� n�fusun y�zde biri �ingene�yse, 700 bin �ingene var demektir. Ancak Osmanl� n�fus say�mlar�nda kad�nlar ve �ocuklar say�lm�yordu. Bulgaristan ve di�er Balkan �lkelerinde son yap�lan say�mlarda da �ingenelerin eski kay�tlarda ancak ��te bir oran�nda say�ld�klar� do�ruland�. Bu durumda b�g�nk� �ingene n�fusunun yakla��k 2 milyon oldu�unu tahmin ediyoruz.�

�� ETN�K KOL DA T�RK�YE�DE VAR

Domlar
Bu grubun Hindistan�dan 9. y�zy�lda Ortado�u�ya g��ettikleri san�l�yor. Domari denilen bir dilleri var. �o�u M�sl�man, K�ptiler�in de bu gruba ait oldu�u d���n�l�yor. G�neydo�uda k���k topluluklar olarak ya��yorlar. Baz� etnograflara g�re 50 bin ki�iler.

Lomlar (Po�a veya Bo�a) Hindistan�dan Ermenistan�a g�� ettiler, 1060�da Sel�uklular taraf�ndan da��t�ld�lar. Dilleri Lomavren�de Ermenice k�kenli kelimeler var. Bug�n Ortodoks Ermeni olduklar� s�yleniyor. A�r� ve Van civar�nda ya��yorlar. Ani�de Yezidi Lomlar oldu�u da s�yleniyor.

Romlar Yakla��k 1000�de Hindistan�dan Anadolu ve Avrupa�ya g�� ettiler. Sulukule�deki Romanlar 1050�lerden beri �stanbul�da ya��yor. G�neydo�u Avrupa�da da konu�ulan Romancan�n de�i�ik bir versiyonunu kullan�yor. Bu dil Trakya�da, �stanbul �sk�dar�da ve Van��n Pa�alar b�lgesinde de konu�uluyor. T�rk Romancas� d�nyada 12 milyon ki�inin kulland��� �ingene dilinin ilkel bir bi�imi.

M�Z�SYEN �OCUKLARI DAHA �ANSLI

Fizibilite �al��mas�n�n baz� �n verileri ��yle:

3 �o�u anne baba, �ocuklar�n�n �stanbul�daki okullarda ciddi bir ayr�mc�l�kla kar��la�mad���n� d���n�yor.

3 K�rsal kesimden �stanbul�a g�� edenlerin �o�u, geldikleri yerlerde ayr�mc�l��a maruz kald�klar�n�, �stanbul�a gelmelerinde bunun da etkili oldu�unu d���n�yor.

3 Baz� �ingene �ocuklar�, �zellikle de m�zisyen ailelerinkiler, �niversiteye gidebiliyor. Bu gen�ler genelde �ingene kimliklerini bu andan itibaren gizlemeye ba�l�yor.

3 �ingene anne babalar �ocuk i�in okulun �ok �nemli oldu�unu s�yl�yor ama �o�u �ocuklar�n�n ��retmenleriyle neredeyse hi� irtibat kurmam��.

3 Baz�lar� e�itimi �ocuklar�n�n ya�am standard�n� y�kseltmek i�in bir kaynak olarak g�r�rken baz�lar� da �e�er �ocuklar�m�z alt gelir grubundaki i�lerde �al��acaksa e�itime gerek yok� diye d���n�yor.

Ekip bir sonraki a�amada okullar� ziyaret ederek, ��retmenlerle, okul m�d�rleriyle konu�arak onlar�n g�zlemlerini, deneyimlerini ve fikirlerini soracak, �ingene �ocuklar�yla da g�r��ecek.

HIDIRELLEZ VE KAKAVA

H�d�rellez ge�en hafta 5 May�s�� 6 May�s�a ba�layan gece �stanbul Ah�rkap� sokaklar�nda Roman m�zisyenlerin de kat�l�m�yla kutland�. H�d�rellez t�m Anadolu, Mezopotamya, �ran�da bahar�n geli�inin kutland��� �ok eski bir bayram. Herkes H�d�rellez�i kutluyor ama Romanlar i�in H�d�rellez en �nemli, hatta tek bayram. Edirne ve K�rklareli�de, H�d�rellez�i de i�ine alan 2-3 g�nl�k Kakava �enlikleri de Romanlar taraf�ndan kutlan�yor.

AVRUPA PARLAMENTOSU �LK ��NGENE M�LLETVEK�L� LIVIA JAROKA

Yunanistan�daki �ingenelerin durumu AB�ye hen�z girmemi� Bulgaristan�dan k�t�

Livia Jaroka (30) Macaristan�da Sopron isimli k���k bir kentte b�y�d�. Annesi �ingene de�il, babas� m�zisyen bir �ingene ailesinden ama m�zisyenlik yapm�yor. Kasabada 300 �ingene izole olmadan ya��yordu. Bug�n bir ilki ger�ekle�tirerek AP�ye girmesini izole edilmemelerini ba�l�yor.

Macaristan�da bir �ingene olarak nas�l bir �ocukluk ya�ad�n�z?

- Macaristan�da �ingene �ocuklar genellikle �o�unluk okullar�na al�nm�yor. Fazla kalabal�k olmad���m�zdan bizim i�in durum b�yle de�ildi, di�er �ocuklarla ayn� okulda okuyabildim, olmak istedi�im �eyi oldum. Ama Macaristan�da �ingene �ocuklar�n en az yar�s� ya �ingene okullar�na, ya da zeka �z�rl� �ocuklar�n okullar�na g�nderiliyor.

Avrupa Parlamentosu�na girmeyi nas�l ba�ard�n�z?

-Partim (Fidesz) taraf�ndan se�ilebilece�im s�raya kondum. Zaten ayn� parti i�in �ingene konusunda uzman olarak �al���yordum ve partimi �ok ele�tirdim. Onlar da gel, bizim i�in �al�� dediler.

Se�ildi�inizden beri AB�de �ingeneler i�in neler yapt�n�z?

-Do�u Avrupa �lkeleri ayr�mc�l�k kar��t� yasay� kabul etmek zorunda kald�. Ama AB�nin yine ayr�mc�l��a kar�� i�sizlikle ilgili direktifi konusunda Do�u Avrupa�da hi�bir �ey yap�lmad�. 10 �lkenin ge�en may�sta AB�ye kat�l�m�ndan beri �ingeneler i�in farkl� bir d�nem ba�lad�. 1 May�s 2004�e kadar �ingene sorunu, Do�u Avrupa�n�n kom�nizm sonras� sorunu diye g�r�l�yordu. �imdi bu t�m Avrupa�n�n sorunu. Ben �ingenelerin ya�ad��� b�t�n Avrupa �lkelerine gidiyorum. Hepsinde i�sizlik ve �ok k�t� ya�am ko�ullar� var. Hatta zorunlu k�s�rla�t�rma bile var.

Zorunlu k�s�rla�t�rma ger�ekten bug�n h�l� var m�?

- �ek Cumhuriyeti, Slovakya gibi �lkelerde oldu�una dair bilgilerimiz var ve ara�t�r�yoruz.

Bahsetti�iniz sorunlar�n ��z�m� i�in somut projeler yok mu?

- Avrupa Komisyonu kendisi harekete ge�meli. ��nk� �lkeler �ok az �ey yap�yor. Avrupa Komisyonu�ndan ulusal h�k�metlere g�nderilen para ger�ek yerine ula�m�yor. ��nk� �ingeneler siyasette �ok az temsil ediliyor ve paran�n kullan�m�n� izleyemiyorlar. Son �� y�lda 77 milyon Euro harcand� �ingeneler i�in ama neredeyse hi�bir �ey de�i�medi.

O zaman ��z�m nerede?

- Uzun d�nemde ��z�m, paray� e�itim, sa�l�k, i�sizlik gibi ana sorunlar i�in harcamak. Bu sorunlar t�m yoksullar� kaps�yor; �ingeneler i�in �zel bir yat�r�ma gerek yok.

Peki sadece �ingeneleri ilgilendiren konular yok mu?

-Var, �ingene d��manl���. Avrupa Komisyonu 2007�yi e�it f�rsatlar y�l� olarak belirledi. Bence biz de �ingene kar��tl���n� g�ndemde �ok �st s�ralara koymal�y�z.

�ingene kar��tl��� ile nas�l sava�may� d���n�yorsunuz?

-Tek yol birbirimizi ��renmek. �� yerleri, karma okullar gibi mekanlar �nyarg�lar�n ve korkular�n azalabilece�i yerler. Ama e�er �o�unluk bu yak�nla�may� reddederse ayr�ma u�rayanlar i�in toplumun �o�unlu�uyla ileti�im kurmak �ok zor. �o�unluk �ingeneleri stereotiplerle kabul etmeyi �ok daha kolay buluyor. Ama bu imaja uymayan birini g�rd�klerinde ne yapacaklar�n� �a��r�yorlar, mesela ben...

Avrupa�da �ingeneler a��s�ndan en sorunlu �lke hangisi?

-B�t�n Avrupa�da sorun �ingene oldu�unu s�ylemekte. Bunu deklare etmek cesaret istiyor. ��sizlik �ok yo�un, �al��anlar en k�t� i�leri yap�yor, onlar� asla anaokulu ��retmeni, sat�� eleman� olarak g�remezsiniz. Avrupa�da 12 milyon n�fusumuzla en b�y�k az�nl���z. Romanya, Bulgaristan ve T�rkiye de AB�ye girdi�inde bu rakam 15 milyon olacak. Bulgaristan, Romanya ve Slovakya en problemli �lkeler. Ama en k�t� �lke hangisi, s�ylemek zor. ��nk�, mesela Yunanistan�a gitti�imde �oke oldum. Oradaki yerle�imler Macaristan�dan bile k�t�yd�. Bulgaristan�da bile Yunanistan�dan daha k�t� sadece tek bir yer vard�.

T�rkiye ile ilgili hi� �al��man�z oldu mu?

-Hen�z de�il ama T�rkiye�nin AB�ye giri� s�recini yak�ndan izleyece�im.

BA�KA ��TE �ALI�MAK M�MK�N M�?

Kim oldu�umu ��renirlerse na� diyebilirler

Ku�tepe�de oturup ba�ka i�ler yapan da var. Ama �o�u kimli�ini gizliyor. Arkada��m�z Kutup Dalgak�ran��n elinde foto�raf makinesini g�ren biri hemen �Foto�raf�m� �ekme bozu�uruz� diyor. �Y�ksek yerde �al���yorum anlatabildim mi, Roman oldu�umu bilmiyorlar. Ne olur ne olmaz s�ylemiyorum. Foto�raf olursa ��renirler ve �na�� diyebilirler. Ne gerek var yani anlayaca��n...�

Dernek Ba�kan� Metin �ent�rk, �mit Kocayemi� isimli bir Roman��n ba��ndan ge�enleri anlat�yor: �Bu karde�imiz Ni�anta���nda bir konfeksiyon i�ine m�racaat etmi�, i�e kabul edilmi�, istenilen evraklar� tamamlam��. Patronu ikametgah belgesinde Ku�tepe�de oturdu�unu g�r�nce �Roman m�s�n?� diye sormu�. �Evet� deyince de �Seni i�e alamam� demi�.�

Matbaa ve market i��ili�i yapan 32 ya��ndaki Tamer Duran �� senedir i�siz. ��al��mam�za izin verseler k�t� insan olmad���m�z� g�recekler� diyor. �mit Gibi (32) Bomonti�de d�rt y�ld�r bir kemer at�lyesinde �al���yor. ��yeri sahipleri onun Roman oldu�unu biliyor, ama o da sigortas�z �al���yor. �



Ana Sayfa | Son Dakika | T�m haberler | G�ndem | D�nya | Ekonomi | Spor | Ya�am | Bilim-Teknoloji | Yazarlar
K�lt�r Sanat | Magazin | �zel Dosyalar | Piyasanet | Hava Durumu | Astronet | Televizyon
�nsan Kaynaklar� | | Arama+Ar�iv | Bize ula��n | Yard�m
��Copyright 2005 H�rriyet
www.hurriyetkurumsal.com