|
����Raport "Indeksu Represjonowanych"(wersja .pdf) ukazuje si� pod patronatem i ze �rodk�w Instytutu Pami�ci Narodowej - Komisji �cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Rada Naukowa: prof. dr hab. Andrzej Paczkowski - przewodnicz�cy prof. dr hab. Stanis�aw Ciesielski dr hab. Albin G�owacki dr hab. Krzysztof Jasiewicz prof. dr hab. Wojciech Materski Prowadzenie programu: Zbigniew Gluza - koordynacja ca�o�ci Anna Dzienkiewicz, Ewa Rybarska - koordynacja prac w Polsce Aleksander Gurjanow - koordynacja w Rosji Birute Burauskaite - koordynacja na Litwie Wac�aw Areszka - koordynacja na Bia�orusi Eliza Dzwonkiewicz - obs�uga informacyjna Internetowe Centrum "Indeksu Represjonowanych": www.indeks.karta.org.pl O�rodek KARTA, Warszawa 2002 Wydanie II, poprawione ISBN 83-88288-31-8 Prof. dr hab. Stanis�aw Ciesielski Prof. dr hab. Wojciech Materski Prof. dr hab. Andrzej Paczkowski |
| REPRESJE SOWIECKIE |
| WOBEC POLAK�W I OBYWATELI POLSKICH |
|
����W Polsce komunistycznej nie by�y mo�liwe ca�o�ciowe badania represji sowieckich wobec Polak�w i obywateli polskich innych narodowo�ci. Ze wzgl�du na brak dost�pu do podstawowej dokumentacji niewiele te� mog�a zrobi� - mimo powa�nych wysi�k�w - polska emigracja polityczna. Rozw�j bada� nast�pi� dopiero w latach dziewi��dziesi�tych, gdy realny okaza� si� dost�p do archiw�w posowieckich. ����Wcze�niejsze publikacje historyk�w (g��wnie emigracyjnych) z konieczno�ci opiera�y si� na stosunkowo skromnej podstawie �r�d�owej - orientacyjnych obliczeniach przedstawicielstw polskich w ZSRR w latach 1941-43 oraz relacjach i wspomnieniach represjonowanych (przetrzymywanych w obozach specjalnych i obozach pracy, aresztowanych, deportowanych). Niekt�rzy historycy polscy nadal powtarzaj� za historiografi� emigracyjn� szacunki, okre�laj�ce liczb� obywateli polskich represjonowanych w ZSRR i pod okupacj� sowieck� po 1939 roku na 1,5-2 mln os�b. W por�wnaniu z tymi liczbami dane oparte na aktualnej wiedzy okazuj� si� znacznie ni�sze. Niniejszy raport, uaktualniony w stosunku do pierwszego wydania, kt�re ukaza�o si� w kwietniu 2000 roku pod patronatem Ministerstwa Sprawiedliwo�ci RP, jest pr�b� zsumowania zweryfikowanych danych o stratach polskich na Wschodzie. Obrazuje on obecny stan wiedzy na temat represji sowieckich. ����Jak wynika z dotychczasowego do�wiadczenia, rzetelne udokumentowanie represji wobec Polak�w na Wschodzie jest mo�liwe, pod warunkiem prowadzenia intensywnych prac por�wnawczo-weryfikacyjnych oraz dalszego dost�pu do posowieckich archiw�w. Mo�liwe jest w bliskiej perspektywie imienne upami�tnienie niemal po�owy represjonowanych. Dokumentowanie polskich los�w w Gu�agu by�o jednym z podstawowych cel�w za�o�onego w konspiracji (1987) Archiwum Wschodniego. Jego prace kontynuuje O�rodek KARTA, zarejestrowany w 1990 roku jako fundacja. Dane dotycz�ce os�b, kt�re sta�y si� ofiarami sowieckiego re�imu, najpierw gromadzone by�y przede wszystkim w postaci ankiet - na ich podstawie powsta�a komputerowa baza danych: "Indeks Represjonowanych". Odk�d mo�liwy sta� si� dost�p do archiwali�w sowieckich, zacz�a by� do niej wprowadzana dokumentacja masowa ze wszystkich mo�liwych �r�de� - g��wnie imienne wykazy represjonowanych. W sumie w tak tworzonej bazie znajduje si� obecnie oko�o 676 000 imiennych rekord�w, kt�re dotycz� zdecydowanie mniejszej liczby os�b (informacja o danej osobie z ka�dego �r�d�a wprowadzana jest odr�bnie). ����R�wnocze�nie mo�liwe sta�o si� usystematyzowanie kategorii sowieckich represji i podj�cie w ich ramach ca�o�ciowych bada� statystycznych i por�wnawczo-weryfikacyjnych, prowadzonych przez zesp� "Indeksu Represjonowanych" przy wsp�udziale partner�w z kraju i zagranicy (wymienieni na trzeciej stronie ok�adki). W�a�ciwe prace badawcze zosta�y poprzedzone kwerendami w archiwach polskich, a przede wszystkim posowieckich - mo�liwymi dzi�ki wsp�pracy najpierw z rosyjskim Stowarzyszeniem "Memoria�", a potem tak�e innymi partnerami na Wschodzie. Dzi�ki nim odnaleziono wiele �r�de� niezb�dnych do weryfikacji poszczeg�lnych kategorii represji. Uzyskane dane zosta�y opracowane, w przypadku materia��w rosyjskich - przet�umaczone na j�zyk polski i skomputeryzowane. Pozwoli�o to na rozpocz�cie w�a�ciwych analiz por�wnawczo-weryfikacyjnych. ����Prace obejmuj� wybrane grupy w danej kategorii represji, ich wynikiem s� skomputeryzowane zestawienia os�b represjonowanych. Zawieraj� one podstawowe dane personalne (pozwalaj�ce zidentyfikowa� osob�), podstawowe fakty zwi�zane z represjami, wskazanie �r�de� wraz z dok�adnymi adresami archiwalnymi, pod kt�rymi znajduj� si� informacje o tej osobie. Dzi�ki komputeryzacji mo�liwe jest szybkie dotarcie do nich oraz uzupe�nienie danych w przypadku pojawienia si� nowego materia�u �r�d�owego. ����Wszystkie zweryfikowane zestawienia s� sukcesywnie udost�pnianie w komputerowej bazie danych Internetowego Centrum "Indeksu Represjonowanych" (www.indeks.karta.org.pl). Obejmuj�ca r�wnie� wybrane sowieckie wykazy podstawowe, baza internetowa daje mo�liwo�� przeszukiwania danych dotycz�cych przesz�o 150 tysi�cy represjonowanych. ����Zweryfikowane biogramy s� r�wnie� publikowane w postaci alfabetycznych wykaz�w w serii ksi��kowej Indeks Represjonowanych. Do chwili obecnej uko�czonych zosta�o czterna�cie zestawie� w trzynastu tomach:
����Tak dok�adne ustalenia (w wi�kszo�ci zestawie� mo�liwy b��d zweryfikowanej liczby represjonowanych szacowany jest na mniej ni� jeden promil) stwarzaj� szans� na weryfikacj� ca�ych kategorii represji. Na podstawie wybranych, dok�adnie zbadanych i opracowanych grup mo�na ustali� stopie� prawdziwo�ci ca�ej sowieckiej dokumentacji statystycznej, a tym samym u�ci�li� ostatecznie liczb� represjonowanych Polak�w i obywateli polskich w ZSRR. Wiele rozstrzygni�� niniejszego raportu, bazuj�cego na mo�liwie pe�nej literaturze przedmiotu, znajduje potwierdzenie w szczeg�owych ustaleniach "Indeksu Represjonowanych". |
