KAMPANIA WRZEďż˝NIOWA 1939

Nowa encyklopedia powszechna PWN © Wydawnictwo Naukowe PWN SA

KAMPANIA WRZEďż˝NIOWA 1939, walka zbrojna wďż˝obronie niepodlegďż˝oďż˝ci Polski, prowadzona 1 IXďż˝6 X 1939 przeciwko agresji Niemiec iďż˝od 17 IX ďż˝ ZSRR, bďż˝dďż˝ca poczďż˝tkiem II wojny ďż˝wiatowej. Niemcy po zajďż˝ciu III 1939 Czech iďż˝Moraw oraz podporzďż˝dkowaniu Sďż˝owacji rozpoczďż˝y bezpoďż˝rednie polit. iďż˝militarne przygotowania do uderzenia na Polskďż˝; dďż˝ďż˝yďż˝y do izolacji miďż˝dzynar. Polski, ponowiďż˝y ďż˝ďż˝dania terytorialne dotyczďż˝ce Wolnego Miasta Gdaďż˝ska iďż˝tzw. korytarza pomor., 28 IV 1939 wypowiedziaďż˝y zawartďż˝ 1934 deklaracjďż˝ oďż˝niestosowaniu przemocy wďż˝stosunkach wzajemnych; wczeďż˝niej, 31 III W. Brytania iďż˝Francja udzieliďż˝y II RP gwarancji pomocy militarnej na wypadek agresji niem.; 23 VIII 1939 III Rzesza iďż˝ZSRR zawarďż˝y ukďż˝ady sowiecko-niemieckie dotyczďż˝ce wspďż˝pracy obu paďż˝stw podczas ataku na Polskďż˝ iďż˝podziaďż˝u stref wpďż˝ywďż˝w wďż˝ďż˝rodk.-wsch. Europie; pol.-bryt. ukďż˝ad oďż˝pomocy wzajemnej, podpisany 25 VIII, spowodowaďż˝ tylko przesuniďż˝cie terminu ataku wojsk niem. (Wehrmachtu) zďż˝26 VIII na 1 IX; niem. plan agresji (Fall Weiss) zakďż˝adaďż˝ wojnďż˝ bďż˝yskawicznďż˝ (Blitzkrieg) iďż˝totalnďż˝; przewidywaďż˝ zniszczenie pol. siďż˝ zbrojnych na zach. od Wisďż˝y iďż˝Narwi przez zbieďż˝ne uderzenie zďż˝niem. czďż˝ci ďż˝lďż˝ska, Moraw oraz Pomorza Zach. iďż˝Prus Wsch. wďż˝kierunku na Warszawďż˝; pol. plan obronny (ďż˝Zachďż˝dďż˝) przewidywaďż˝ przyjďż˝cie bitwy wďż˝pasie nadgranicznym (ok. 1600 km), nastďż˝pnie organizowanie oporu wďż˝gďż˝ďż˝bi kraju na kolejnych liniach obronnych (gďż˝. linia na Narwi, Wiďż˝le, Sanie) aďż˝ do ofensywnego wystďż˝pienia armii sojuszniczych (fr. iďż˝bryt.) na froncie zach. (przewidywanego wďż˝trzecim tygodniu wojny). Polskie siďż˝y zbrojne, dowodzone przez Nacz. Wodza marsz. E. Rydza-ďż˝migďż˝ego, wskutek pďż˝nej mobilizacji powszechnej (30 VIII) rozwinďż˝y do 1 IX ok. 70% planowanych siďż˝ lďż˝dowych; ostatecznie liczyďż˝y ok. 1 mln ďż˝oďż˝nierzy, 4,3 tys. dziaďż˝ iďż˝moďż˝dzierzy, ok. 880 czoďż˝gďż˝w iďż˝samochodďż˝w pancernych oraz 400 samolotďż˝w bojowych zorganizowanych wďż˝7 armii (armie Wojska Polskiego 1939), samodzielnďż˝ grupďż˝ operacyjnďż˝, 3 Odwody Nacz. Wodza iďż˝Obronďż˝ Wybrzeďż˝a. Agresjďż˝ niem. poprzedziďż˝y liczne dywersje iďż˝prowokacje graniczne (gliwicka prowokacja); niem. siďż˝y zbrojne, dowodzone przez dow. siďż˝ lďż˝dowych Rzeszy gen. W. von Brauchitscha, liczyďż˝y ponad 1,6 mln ďż˝oďż˝nierzy, ok. 10 tys. dziaďż˝ iďż˝moďż˝dzierzy, ponad 2,7 tys. czoďż˝gďż˝w oraz 1,3 tys. samolotďż˝w bojowych.

1 IX 1939 rano niem. wojska napadďż˝y na Polskďż˝, przekroczyďż˝y granicďż˝ lďż˝dowďż˝, zaatakowaďż˝y zďż˝powietrza caďż˝y kraj, uderzyďż˝y od morza na Gdyniďż˝, Hel, iďż˝Westerplatte; celem agresji byďż˝a likwidacja paďż˝stwa polskiego. Polska broniďż˝a siďż˝ wďż˝izolacji, 3 IX W. Brytania iďż˝Francja wypowiedziaďż˝y Niemcom wojnďż˝, jednak nie podjďż˝y dziaďż˝aďż˝ ofensywnych na wiďż˝kszďż˝ skalďż˝, prowadzďż˝c do wiosny 1940 tzw. dziwnďż˝ wojnďż˝ (fr. drďż˝le de guerre); mimo przewagi wroga, szczegďż˝lnie wďż˝lotnictwie iďż˝broni pancernej, terrorystycznych nalotďż˝w iďż˝zbrodniczych metod wojny totalnej, armie pol., majďż˝c poparcie caďż˝ego spoďż˝eczeďż˝stwa, stawiaďż˝y zaciďż˝ty opďż˝r. Po bitwie granicznej na pn. Mazowszu, Pomorzu, nad Wartďż˝, na ďż˝lďż˝sku iďż˝Podhalu (1ďż˝4 IX) gďż˝. linia pol. zostaďż˝a przeďż˝amana, jednak nie udaďż˝o siďż˝ Niemcom zniszczyďż˝ gďż˝. siďż˝ pol. na zach. od Wisďż˝y. Armie pol. cofaďż˝y siďż˝ wďż˝walkach nad Wisďż˝ďż˝ iďż˝San, ale zostaďż˝y wyprzedzone iďż˝oskrzydlone przez szybkie jednostki niem., ktďż˝re 8 IX dotarďż˝y pod Warszawďż˝, aďż˝12 IX pod Lwďż˝w; 14ďż˝16 IX wojska niem. zamknďż˝y pierďż˝cieďż˝ okrďż˝ďż˝enia na Bugu, wďż˝bitwach pod Tomaszowem Lubelskim pokonaďż˝y najpierw armie ďż˝Krakďż˝wďż˝ iďż˝ďż˝Lublinďż˝ (17ďż˝20 IX), aďż˝nastďż˝pnie cofajďż˝ce siďż˝ zďż˝pn. jednostki Frontu Pn. (21ďż˝26 IX). 9 IX oddziaďż˝y armii ďż˝Pomorzeďż˝ iďż˝ďż˝Poznaďż˝, pod dowďż˝dztwem gen. T. Kutrzeby, rozpoczďż˝y zďż˝Niemcami bitwďż˝ nad Bzurďż˝; po poczďż˝tkowych sukcesach zostaďż˝y okrďż˝ďż˝one iďż˝w wiďż˝kszoďż˝ci rozbite (do 22 IX), czďż˝ďż˝ wojsk przebiďż˝a siďż˝ do Warszawy. Walki obronne kontynuowaďż˝y odosobnione oďż˝r. oporu, m.in. Modlin iďż˝Warszawa, wďż˝obronie ktďż˝rych wspďż˝dziaďż˝aďż˝a zďż˝wojskiem ludnoďż˝ďż˝ cyw. (Robotnicza Brygada Obrony Warszawy), mobilizowana do dziaďż˝ania przez prez. miasta S. Starzyďż˝skiego; armie pol., zgodnie zďż˝rozkazem Nacz. Wodza, podjďż˝y prďż˝bďż˝ wycofania na tzw. przyczďż˝ek rumuďż˝ski.

17 IX wsch. granicďż˝ Polski przekroczyďż˝y liczďż˝ce ponad 800 tys. ďż˝oďż˝nierzy wojska sowieckie, zďż˝amaďż˝y obronďż˝ Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP) oraz improwizowanych oddziaďż˝ďż˝w WP iďż˝dotarďż˝y prawie do linii Narwi, Bugu, Wisďż˝y iďż˝Sanu (po 28 IX po ponownym podziale Polski wycofaďż˝y siďż˝ na liniďż˝ Narwi, Bugu, Sanu); wďż˝nocy 17/18 IX prezydent RP zďż˝rzďż˝dem oraz Nacz. Wďż˝dz przekroczyli granicďż˝ pol.-rum. iďż˝zostali internowani; nowe wďż˝adze paďż˝stw. RP uformowaďż˝y siďż˝ na uchodďż˝stwie we Francji; 22 IX skapitulowaďż˝ Lwďż˝w (poddaďż˝ siďż˝ oddziaďż˝om sowieckim), 28 IX ďż˝ Warszawa, 29 IX ďż˝ Modlin, aďż˝2 X ďż˝ Hel; ostatnie bitwy kampanii wrzeďż˝niowej stoczyďż˝y: Samodzielna Grupa Operacyjna ďż˝Polesieďż˝ (gen. F. Kleeberg) zďż˝Niemcami pod Kockiem (2ďż˝5 X) oraz grupa KOP (gen. W. Orlik-Rďż˝ckemann) zďż˝Armiďż˝ Czerwonďż˝ pod Szackiem (29ďż˝30 IX) iďż˝Wytycznem (1 X).

Podczas kampanii wrzeďż˝niowej 1939 wďż˝walkach uczestniczyďż˝y nie tylko regularne siďż˝y zbrojne, lecz rďż˝wnieďż˝ oddziaďż˝y ochotnicze tworzone m.in. przez byďż˝ych powstaďż˝cďż˝w ďż˝lďż˝skich iďż˝wielkopol. oraz harcerzy (cywilna obrona Polski 1939, cywilna obrona ďż˝lďż˝ska 1939); ogďż˝lne straty pol. wďż˝walce zďż˝Niemcami wyniosďż˝y (wg Biura Odszkodowaďż˝ Wojennych) ok. 620 tys. ludzi, wďż˝tym: 66 tys. zabitych, 134 tys. rannych iďż˝420 tys. jeďż˝cďż˝w; wďż˝walce zďż˝Armiďż˝ Czerwonďż˝ zginďż˝o (gďż˝. rozstrzelanych po wziďż˝ciu do niewoli) lub zostaďż˝o rannych kilkanaďż˝cie tys., do niewoli dostaďż˝o siďż˝ ok. 250 tys. ďż˝oďż˝nierzy; Niemcy stracili ok. 45 tys. zabitych iďż˝rannych, ok. 1 tys. czoďż˝gďż˝w iďż˝samochodďż˝w pancernych (30%) iďż˝700 samolotďż˝w (32% uďż˝ytych wďż˝kampanii), co uniemoďż˝liwiďż˝o wojskom niem. szybkie przejďż˝cie do dziaďż˝aďż˝ ofensywnych na froncie zach.; Armia Czerwona straciďż˝a ok. 2,5 tys. zabitych iďż˝rannych (wg danych wďż˝adz ZSRR).

Polskie Siďż˝y Zbrojn e, t. 1: Kampania wrzeďż˝niowa, Londyn 1954;

Wojna obronna Polski 1939. Wybďż˝r ďż˝rďż˝deďż˝, Warszawa 1969;

Wrzesieďż˝ 1939 wďż˝relacjach dyplomatďż˝w, Warszawa 1989;

Agresja sowiecka na Polskďż˝ wďż˝ďż˝wietle dokumentďż˝w 17 IX 1939, t. 1: Geneza iďż˝skutki, Warszawa 1994.

ZOBACZ TEďż˝

ďż˝

Encyklopedia internetowa oparta jest na tekstach Multimedialnej nowej encyklopedii powszechnej PWN z 1998 r.

ďż˝

Wielka Encyklopedia PWN

Komplet juďż˝ w sprzedaďż˝y! Najwiďż˝ksza polska encyklopedia uniwersalna nowego stulecia.
Dzieďż˝o 3000 autorďż˝w. Zawiera: 140 tysiďż˝cy haseďż˝, 15 tysiďż˝cy ilustracji, 700 map, tabele statystyczne. Przynosi kompletny obraz wspďż˝czesnego ďż˝wiata i Polski, ďż˝ycia na Ziemi, dziejďż˝w cywilizacji i kultury.

ďż˝

LEKSYKON PWN – nowoczesny, aktualny, praktyczny.

Zgromadzenie 120ďż˝000 haseďż˝ wďż˝jednym tomie, wyposaďż˝onym w wygodny register, pozwala na wyszukiwanie informacji szybciej niďż˝ w Internecie.

ďż˝

Mar	MAY	Dec
	09
2005	2006	2007