|
�Predavanja �Teaching |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
Advertisement
Novosti |
Knjige: Operativni sistemi: UNIX i Linux |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
About Dragan Pleskonjic �(English) Panel diskusija: "Mobilno a bezbedno u Srbiji" IMA Conference on Game Theory and its Applications University of Oxford, 8 � 10 December 2014 Member of Organising and Programme Committees My posts on:
USPTO (USA Patent and Trademark Office)
granted patents
USPTO (USA Patent and Trademark Office)
patent applications
CIPO (Canadian Intellectual Property Office) patent applications EPO (European Patent Office) patent applications Paper �Security Risk Management for Critical Infrastructures� presented on ItAIS 2011 conference at Rome, Italy I have been honored with the designation of ACM Senior Member (Year of Award 2010)Citation and quotes at: IEEE paper: "Reduction of False Positive Intrusions by Using Neural Nets" ComSIS paper: �Security of Computer Systems and Networks� Book Preview Knjiga: "Sigurnost računarskih sistema i mre�a" � Ostale knjige OVDE >>> � Kupite je po povoljnijoj ceni on-line direktno od izdavača OVDE >>> 19th Annual Computer Security Applications Conference Wireless Intrusion Detection Systems (WIDS) IEEE paper A development environment for generating System for Universal Network Connecting �Today's date: � � � |
� � B. Đorđević, D. Pleskonjić, N. Maček: �Operativni sistemi: UNIX i Linux�, Vi�a elektrotehnička �kola, Beograd, 2004., ISBN 86-85081-03-3, knjiga - ud�benik - vidi sadr�aj knjige >> � Recenzenti: prof. dr Borivoj Lazić, mr Slobodan Obradović �
� Napomena: Ova knjiga se mo�e kupiti u skriptarnici Visoke �kole elektrotehnike i računarstva (V�ER) u Beogradu, Vojvode Stepe 283. � Dok čekate preuzimanje ove besplatne knjige, predla�emo da obratite pa�nju na ostale na�e knjige i pogledate informaciju o knjizi �Operativni sistemi: teorija, praksa i re�eni zadaci� u izdanju Mikro knjige iz Beograda, vodećeg ud�benika iz ove oblasti na na�em jeziku. � Va�na napomena: U pripremi ove knjige učinjeni su svi napori da se izbegnu gre�ke i oma�ke. Iako su autori proverili sve opisane detalje, postupke, algoritme i metode, moguće je da u knjizi postoje izvesni previdi, nepreciznosti i nepravilnosti. Izdavač i autori ne prihvataju bilo kakvu odgovornost za eventualne gre�ke i oma�ke, kao ni za posledice do kojih mo�e doći primenom saznanja iz ove knjige koja se kasnije mogu pokazati kao netačna. Autori takođe, upozoravaju da se saznanja stečena proučavanjem ove i ostalih na�ih knjiga mogu destruktivno primeniti. Od na�ih studenata i ostalih čitalaca ove knjige, zahtevamo isključivo primenu saznanja u pozitivne svrhe i u cilju odbrane, a nikako u cilju napada (osim strogo kontrolisanih napada u cilju provere sigurnosti, a koji su u skladu sa pozitivnim propisima). Takođe, upozoravamo da se neka dostignuća sadr�ana u ovoj knjizi ne smeju proveravati u proizvodnim i poslovnim okru�enjima, tj. u okru�enjima u kojima se primenom ovih mera mo�e nanenti bilo kakva �teta. Svi eksperimenti i probe namenjene su isključivo za laboratorijsko tj. test okru�enje. � Elektronski oblik ove knjige se ne sme dalje preprodavati, menjati i distribuirati u takvom izmenjenom obliku. � Zahvaljujemo svima koji su nam na bilo kakav način pomogli prilikom izrade ove knjige. � Autori � � Uvod u UNIX i Linux operativne sisteme �� Istorijat UNIX operativnog sistema Vrste UNIX sistema Linux operativni sistem GNU/Linux i Open Source Software Linux distribucije Op�ti pregled Linux sistema Linux kernel Struktura Linux sistema Modularni kernel Značajni delovi kernela Upravljanje procesima Procesi i niti Dodeljivanje procesora procesima Komunikacija između procesa Upravljanje memorijom Izvr�avanje korisničkih programa Ulazno - izlazni sistem Sistemi datoteka i aktivno UNIX stablo Mre�ne strukture Osnovni servisi Linux sistema init Prijavljivanje sa terminala syslog Periodično izvr�avanje komandi Grafički korisnički interfejs Mre�ni rad Prijavljivanje sa mre�e Deljenje datoteka i mre�ni sistemi datoteka Elektronska po�ta �tampanje Blok uređaji i administracija sistema datoteka � Blok uređaji Hard diskovi Fizičke osobine i geometrija diskova IDE i SCSI diskovi. Specijalne datoteke koje predstavljaju uređaje. RAID (redundantni niz jeftinih diskova) Flopi diskovi Formatiranje magnetnih medijuma Formatiranje disketa CD-ROM uređaji Magnetne trake Podela diskova na particije Boot sektori, particione tabele i tipovi particija Master Boot Record, boot sektori i particione tabele Extended i logičke particije Tipovi particija Podela diska na particije fdisk cfdisk Specijalne datoteke i particije diska Sistemi datoteka UNIX sistemi datoteka Dodeljivanje prostora datotekama Rupe u datotekama Konvencija o imenima objekata sistema datoteka Tipovi sistema datoteka Sistemi datoteka sa dnevnikom transakcija (Journaling) Ext3 sistem datoteka i re�imi vođenja dnevnika transakcija Reiser FS XFS JFS Koji sistem datoteka treba koristiti ? Kreiranje sistema datoteka Parametri UNIX sistema datoteka Aktiviranje i deaktiviranje sistema datoteka Montiranje sistema datoteka na aktivno UNIX stablo root i user sistemi datoteka /etc/fstab i auto-mount Pregled aktiviranih sistema datoteka Deaktiviranje sistema datoteka Dozvole za aktiviranje sistema datoteka Provera i oporavak sistema datoteka Logički defekti i provera integriteta sistema datoteka lost+found direktorijum Fizički defekti i provera ispravnosti povr�ine diska Defragmentacija Ostali programi za rad sa sistemima datoteka Rad sa diskovima bez sistema datoteka Komanda dd (disk-to-disk copy) Virtuelna memorija (swap) Aktivno UNIX stablo root sistem datoteka /etc direktorijum /usr sistem datoteka /var sistem datoteka /proc sistem datoteka Korisnici i grupe � Korisnički nalozi Kreiranje korisničkih naloga /etc/passwd /etc/shadow Članstvo u grupama Dodela identifikatora korisnicima i grupama (UID i GID) Inicijalno okru�enje - etc/skel direktorijum Kreiranje korisničkih naloga bez upotrebe pomoćnih programa Promena parametara korisničkih naloga Privremena zabrana prijavljivanja na sistem Uklanjanje korisnika Identifikacija korisnika Privremeno prijavljivanje na sistem pod drugim imenom Stvarni i efektivni identifikatori korisnika (RUID i EUID) Kontrola pristupa na nivou sistema datoteka � Vlasnički odnosi i prava pristupa Prava pristupa u sistemu datoteka Kategorije pristupnih prava Problem unije vlasničkih kategorija Značenje prava pristupa za datoteke i direktorijume Određivanje pristupa za datoteke i direktorijume Podrazumevana prava pristupa (umask) Promena vlasni�tva i pristupnih prava Promena pristupnih prava Simbolički re�im Oktalni re�im Promena vlasničkih odnosa Promena vlasnika Primarne i sekundarne grupe Promena grupe kojoj objekat pripada Specijalni atributi datoteka i direktorijuma setuid (SUID) i setgid (SGID) Sticky bit (t) Specijalni atributi datoteka na ext2/ext3 sistemu datoteka Disk kvote Administracija kvota na Linux sistemu Preduslovi za postavljanje kvota Postavljanje kvota Datoteke quota.user i quota.group Dodeljivanje kvote korisniku Dodeljivanje kvote grupama Dodeljivanje jednakih kvota većem broju korisnika Ostali alati za rad sa kvotama Rad sa datotekama iz komandne linije � Komandni interpreter (shell) Funkcije komandnog interpretera Interpretacija komandne linije Inicijalizacija programa Redirekcija ulaza i izlaza Povezivanje komandi u pipeline Zamena imena datoteka Rukovanje promenljivim i kontrola okru�enja Shell programiranje Dodatne mogućnosti Bourne-again shella Kori�ćenje kontrolinih karaktera Alternativno ime komande (alias) Ponavljanje komandne linije (history) Modifikacija komandne linije Kompletiranje imena datoteka Shell promenljive i prilagođeni prompt Lokalne promenljive Promenljive okru�enja Prilagođavanje odziva (prompt) komandnog interpretera Inicijalizacione datoteke komandnog interpretera Korisničke inicijalizacione datoteke Poređenje poznatih komandnih interpretera Bourne shell (sh) C shell (csh) Bourne-again shell (bash) Korn shell (ksh) Osnovne komande za rad sa datotekama Dobijanje pomoći Lokatori komandi Prikazivanje informacija o sistemu Određivanje tipa datoteke Tipovi datoteka Upotreba komande file Komanda strings Kopiranje, pomeranje i brisanje datoteka Kopiranje datoteka i direktorijuma Kopiranje jedne datoteke Kopiranje grupe datoteka iz istog direktorijuma Rekurzivno kopiranje direktorijumskog stabla Relacioni odnosi originala i kopije Potrebni i dovoljni uslovi za kopiranje datoteke Opcije komande cp Primeri kori�ćenja komande cp Pomeranje datoteka i direktorijuma Promena imena i/ili pomeranje jedne datoteke Pomeranje grupe datoteka iz istog direktorijuma Potrebni i dovoljni uslovi za promenu imena datoteke Potrebni i dovoljni uslovi za pomeranje datoteke Opcije komande mv Brisanje datoteka Brisanje jedne datoteke Brisanje grupe datoteka iz istog direktorijuma Rekurzivno brisanje direktorijumskog stabla Potrebni i dovoljni uslovi za brisanje datoteke Opcije komande rm Linkovi Hard linkovi Kreiranje hard linkova Osobine hard linkova Primer kreiranja i upotrebe hard linkova Simbolički linkovi Kreiranje simboličkih linkova Osobine simboličkih linkova Primer kreiranja i upotrebe simboličkih linkova Upotreba opcije -d komande cp (no-dereference) Rad sa direktorijumima Kretanje po direktorijumskom stablu Prikazivanje sadr�aja direktorijuma Kreiranje direktorijuma Brisanje direktorijuma Kopiranje direktorijuma Pretra�ivanje direktorijuma Kriterijumi pretrage Akcioni izrazi Kvalifikatori pretrage Slo�eni kriterijumi pretrage Rad sa tekstualnim datotekama Pregledanje sadr�aja tekstualne datoteke cat more less Prikazivanje početka i kraja datoteke (komande head i tail) Brojanje karaktera, reči i linija Upoređivanje sadr�aja datoteka Komanda cmp Komanda diff Uređivanje sadr�aja datoteka Uređivanje sadr�aja datoteka po određenom kriterijumu (sort) Priprema tekstualnih datoteka za �tampu (pr) Podela tekstualnih datoteka (split) Uklanjanje duplikata linija iz datoteke (uniq) Tra�enje teksta u datoteci Regularni izrazi (regular expressions) Jednostavan oblik komande grep Specijalni karakteri Zamena jednog karaktera Ponavljanje karaktera Ponavljanje regularnih izraza Upoređivanje početka i kraja linije teksta Primer slo�enog regularnog izraza Komanda grep Komanda egrep Komanda fgrep Editori teksta vi, joe i jed vi editor Re�imi rada vi editora Otvaranje datoteka vi editorom Interaktivne komande u vi editoru Alternativni editori teksta Kreiranje malih tekstualnih datoteka komandom cat joe (Joe's Own Editor) jed Midnight Commander Twin-panel interfejs Rad u programu Midnight Commander Shell programiranje � Osnovi shell programiranja Komentari Pokretanje shell programa Pronala�enje komandnog interpretera Promenljive u Linux operativnom sistemu Va�nije sistemske promenljive Definisanje korisničkih promenljivih Prikazivanje i kori�ćenje vrednosti UDV promenljivih Komande specifične za shell programiranje echo Navodnici Komanda expr i shell aritmetika read sed (stream editor) awk grep wc (word count) sort bc (basic calculator) tput Komande, argumenti i izlazni status Za�to se zahtevaju komandni argumenti ? Shell program i komandni argumenti Izlazni status komande Grupisanje komandi ( list ) { list; } Parametri komandnog interpretera (Shell Parameters) Pozicioni parametri (positional parameters) Specijalni parametri (special parameters) Redirekcija i pipe mehanizam Redirekcija ulaza i izlaza Pipe mehanizam Shell pro�irenja (Shell Expansions) Pro�irenje preko zagrada (Brace Expansion) Tilda pro�irenje (Tilde Expansion) Parametarsko pro�irenje (Shell Parameter Expansion) Komandna zamena (Command Substitution) Aritmetičko pro�irenje (Arithmetic Expansion) Pro�irenje imena datoteka (Filename Expansion) Pronala�enje uzorka (Pattern Matching) Konstrukcije u shell programiranju Uslovne konstrukcije Uslovna konstrukcija if if-then-fi Provera uslova i test naredba Provera tačnosti izraza komandom test if-then-else-fi if-then-elif-else-fi Uslovna konstrukcija case Petlje while petlja until petlja for petlja Naredba select Funkcije Lokalne promenljive Primeri slo�enijih shell programa Backup home direktorijuma Promena imena grupe datoteka Mre�no okru�enje � Uvod u mre�e i TCP/IP Mre�ni uređaji TCP/IP skup protokola IP adresiranje Rutiranje Broj porta Razre�avanje imena računara Mre�ni servisi Konfigurisanje Linux mre�nog okru�enja Konfiguracione datoteke /etc/hostname /etc/hosts /etc/hosts.allow i /etc/hosts.deny /etc/networks /etc/network/interfaces /etc/protocols /etc/services /etc/resolve.conf /etc/nssswitch.conf - konfigurisanje metoda Programi za TCP/IP administraciju /sbin/ifdown i /sbin/ifup ifconfig netstat arp ping route traceroute nslookup Mre�ni servisi i wrapper programi inetd xinetd xinetd i kontrola pristupa xinetd - vezivanje servisa za IP adresu i redirekcija xinetd i upravljanje resursima Linux kao mre�ni server Mre�ni sistem datoteka (NFS) NFS server Aktiviranje NFS sistema datoteka na klijentima Statistički izve�taj o kori�ćenju NFS servera Centralizovana autentifikacija (NIS) Komponente NIS sistema Sistemske datoteke koje ulaze u sastav NIS baze Apache web server Instalacija Potrebne privilegije Pokretanje i zaustavljanje web servera - apachectl skript Komunikacija sa httpd procesom Konfigurisanje Apache web servera Postavljanje web sajta Mere za�tite chroot-jail Praćenje rada i odr�avanje servera �tampači � Proces �tampanja Komponente UNIX okru�enja za �tampu �tampač Red za �tampač Server za �tampu Common UNIX Printing System (CUPSTM) Kori�ćenje CUPS sistema za �tampu �tampanje i administracija reda za �tampu Slanje zahteva na �tampu Provera statusa �tampača Brisanje poslova iz reda Direktno �tampanje Pode�avanje karakteristika �tampača i dokumenata Op�te karakteristike �tampanje naslovne stranice (banner page) Op�te karakteristike dokumenata Karakteristike tekstualnih dokumenata Karakteristike grafičkih dokumenata Slanje dokumenta na �tampu bez filtriranja Podrazumevana pode�avanja �tampača Instance �tampača Administracija CUPS sistema za �tampu Instaliranje CUPS sistema Upravljanje �tampačima Instalacija prvog �tampača Dodavanje novih i modifikacija instaliranih �tampača Brisanje �tampača Postavljanje primarnog �tampača Pokretanje i zaustavljanje �tampača Prihvatanje i odbijanje poslova �tampanja Pode�avanje kvota na �tampaču Kontrola pristupa �tampaču Klase �tampača Upravljanje klasama �tampača Implicitne klase Konfigurisanje klijenata Automatsko konfigurisanje klijenata CUPS konfiguracione datoteke �tampanje sa ostalih sistema Podr�ka za LPD klijente �tampanje na LPD serverima CUPS i Windows Arhiviranje i backup � Strategije kreiranja rezervnih kopija podataka Arhive Poređenje arhiva i sistema datoteka Backup Prosta �ema Vi�eslojna kopija Koje podatke treba uvrstiti u backup ? Komprimovane kopije podataka Linux programi za backup i arhiviranje tar (tape archiver) Sintaksa i argumenti komande tar Kreiranje arhive Listanje sadr�aja arhive i ekstrakcija datoteka Primeri kori�ćenja tar komande Arhiviranje i kompresija compress gzip (GNU ZIP) Primer sprege tar arhivera sa gzip i compress programima cpio (copy in and out) Re�imi rada i sintaksa cpio komande Opcioni argumenti Specificiranje formata arhive Kako se koristi cpio Kori�ćenje pipe mehanizma - cpio u sprezi sa komandama ls i find Primeri korićenja komande cpio dump i restore Restauracija čitavog sistema datoteka iz arhive Administracija procesa � Osnovne tehnike upravljanja procesima Kreiranje procesa i izvr�enje programa Dobijanje informacija o procesima Prikazivanje procesa (komanda ps) Određivanje vremena potrebnog za izvr�enje procesa (komanda time) Slanje signala i uni�tenje procesa Signali Uni�tenje procesa Komanda kill Koji signal treba poslati procesu ? Odjavljivanje sa sistema i procesi koji se izvr�avaju u pozadini Poslovi i prioriteti Procesi koji se izvr�avaju u pozadini i prioriteti Procesi koji se izvr�avaju u prvom planu (foreground) Procesi koji se izvr�avaju u pozadini (background) Prioriteti procesa Nice vrednost i prioriteti procesa Pokretanje procesa sa sni�enim prioritetom Promena prioriteta procesa komandom renice Grupe procesa i kontrola poslova Komanda jobs Preme�tanje poslova u prvi plan (komanda fg) Suspendovanje procesne grupe Preme�tanje poslova u pozadinu (komanda bg) Komanda wait i čekanje izvr�enja poslova Primer kori�ćenja kontrole poslova Zakazivanje i periodično izvr�avanje komandi Komanda at Periodično izvr�avanje komandi cron daemon Podizanje i zaustavljanje sistema � Podizanje sistema (boot) init Nivoi izvr�enja (runlevels) Konfiguraciona datoteka /etc/inittab i init-getty relacija Komanda init Inicijalizacione rc datoteke Prijavljivanje na sistem Prijavljivanje na sistem preko mre�e Funkcija procesa login Zaustavljanje sistema Komanda shutdown Kontrola pristupa rutinama za zaustavljanje sistema Instalacija softverskih paketa � Standardni formati paketa Osobine standardnih formata paketa tarball (tgz, tar.gz) RPM deb Rad sa paket menad�erima RPM (Red Hat Package Manager) Instaliranje RPM paketa Uklanjanje paketa iz sistema Nadogradnja (upgrade) paketa deb (The Debian package management system) apt-get Aptitude dpkg dselect tasksel Konfigurisanje jezgra Linux sistema � Rad sa modulima Programski moduli jezgra Komande za rad sa modulima Koji se problemi ne mogu re�iti modulima? Prevođenje kernela Terminologija prevođenja Priprema za izradu novog jezgra Pronala�enje novih verzija kernela Snimanje starog kernela Izrada novog jezgra Pode�avanje novog jezgra Pokretanje okru�enja komandne linije Pokretanje okru�enja sa menijima Prevođenje i testiranje novog jezgra Sigurnost i za�tita UNIX i Linux sistema � Pregled za�tite UNIX i Linux sistema Standardni mehanizmi za�tite Metode napada Za�titne polise Standardni mehanizmi za�tite pod UNIX/Linux sistemom Programi za analizu sigurnosti sistema Op�ta sigurnost Linux sistema Sigurnost na nivou BIOS-a Prevođenje monolitnog kernela Privremeno isključivanje servera sa mre�e LILO i datoteka /etc/lilo.conf Korisničke lozinke root korisnički nalog Promenljiva TMOUT Datoteka /etc/securetty Sistemski korisnički nalozi Jednokorisnički re�im rada Zabrana kori�ćenja Ctrl-Alt-Del Datoteka /etc/fstab Uklanjanje nepotrebnog softvera Automatsko brisanje .bash_history datoteke Sigurnost skriptova u /etc/init.d direktorijumu SUID bit Datoteka /etc/services Datoteka /etc/exports Datoteke bez vlasnika Datoteke .rhosts PAM (Pluggable Authentication Modules) GNU Privacy Guard (GnuPG) Uvod u tehnologiju �ifrovanja Simetrični algoritmi i algoritmi sa javnim ključem Digitalni potpis Instaliranje GnuPG paketa Administracija GnuPG - rad sa ključevima Kreiranje para ključeva Izvoz ključeva Uvoz ključeva Označavanje ključeva Provera potpisa �ifrovanje i de�ifrovanje Linux kao mre�na barijera Metode za�tite mre�nim barijerama Filtriranje paketa Prevođenje mre�nih adresa Dvonivovska za�tita iptables Filtriranje paketa NAT tabela Mangle tabela Put paketa kroz iptables Administracija iptables mre�ne barijere Pregled značajnijih Linux komandi � GNU op�ta javna licenca GNU Op�ta javna licenca Kako da primenite ove odredbe na va�e nove programe Laboratorijske ve�be � Literatura � �
� |
� Preporučujemo knjige: � �Operativni sistemi: teorija, praksa i re�eni zadaci� � "Sigurnost računarskih sistema i mre�a" � u izdanju Mikro knjige iz Beograda. � Ove knjige su prihvaćene kao glavni ili pomoćni ud�benici na velikom broju fakulteta i vi�ih �kola na teritoriji biv�e SFRJ. Takođe se koriste i u nastavi Matematičke gimnazije u Beogradu, elitne srednje �kole u Srbiji. Za�to Operativni sistemi? �
Zato �to je pravi fakultetski ud�benik �
sistematično obrađuje osnovne teorijske koncepte operativnih sistema i
njihovu primenu u praksi. Pogledajte prikaz knjige na sajtu izdavača Mikro knjige Naručivanje knjiga � Knjigu u izdanju Mikro knjige mo�ete kupiti on-line ili dobiti dodatne infomacije na sledećim lokacijama: Knjige u izdanju VET� se mogu nabaviti u skriptarnici Visoke �kole elektrotehnike i računarstva (V�ER). Adresa: Vojvode Stepe 283, 11000 Beograd. Na�a knjiga na listi najtra�enijih knjiga! � Knjiga �Operativni sistemi: teorija, praksa i re�eni zadaci� nalazi se na listi najtra�enijih knjiga u izdanju Mikro knjige. Za�to? VA�NO � Ovde prikazane knjige se preporučuju kao literatura i mogu biti vrlo korisne za studente:
kao i drugih fakulteta, visokih i vi�ih �kola, koji slu�aju predmete:
kao i predmete sa sličnim nazivima po sličnom nastavnom planu i programu. Prvenstveno su namenjene studentima, a pogodne su i za početnike koji se prvi put sreću sa ovom materijom. Mogu ih koristiti i srednjo�kolci, programeri, administratori sistema, in�enjeri, kao i obični korisnici računara koji �ele da saznaju vi�e o načinu funkcionisanja operativnih sistema, kao i o sigurnosti računarskih sistema i mre�a. |
||||||||||||||||||||||||||||||
| � | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Copyright � 2001-2016
Dragan Pleskonjic - All rights reserved.
Last updated: June 23, 2016
